Zicht op de portrettenreeks van Cornelis de Vos in het Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Op deze schilderijenreeks is de familie Vekemans afgebeeld. In 1624 geeft de gefortuneerde Antwerpse Joris Vekemans, een zakenman in zijdestoffen, Cornelis de Vos (1584-1651) de opdracht om portretten te maken van zichzelf, zijn vrouw Maria en hun zes kinderen. In plaats van één groot familieportret koos de opdrachtgever voor een reeks van (minstens zes) aparte schilderijen. Eén jaar later sterft Joris Vekemans. Hij is amper vijfendertig jaar oud en overlijdt op het hoogtepunt van zijn carrière. Slechts drie schilderijen zijn volledig klaar: die van Joris, Maria en Frans. De schilderijen van Elisabeth of Cornelia en Jan zijn niet helemaal afgewerkt. Aan de andere drie kinderen komt de barokschilder nooit toe. Wellicht werd de hele onderneming na de plotse dood van Joris Vekemans beëindigd.
Cornelis de Vos, Portret van Joris Vekemans, ca. 1625, Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Luxueus familiekiekje uit het 17de-eeuwse Antwerpen
Cornelis de Vos was een van Antwerpens meest befaamde portretschilders. Onder invloed van Rubens en Van Dyck ontwikkelde hij een eigen beeldtaal die tegemoet kwam aan de smaak van de stedelijke burgerij en hij blonk uit in kinderportretten.
De portretten zijn als pendanten geschilderd: ze horen twee aan twee samen. De geportretteerden zijn levensgroot afgebeeld en telkens als paren die naar elkaar kijken: Joris en zijn vrouw Maria vormen een paar. Dan zijn er de kinderen: de vier of vijf jaar jonge Frans en zijn zus Elisabeth of Cornelia. Jan is de oudste zoon. Bij hem hoorde het tweede meisje.
Cornelis de Vos, Portret van Maria van Ghinderdeuren, ca. 1625, Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Per paar nemen de geportretteerden dezelfde houding aan. De achtergrond stemt overeen en de schilder gebruikte een vergelijkbaar kleurenpalet. De welstand van het gezin is zichtbaar in de luxueuze kledij, de attributen en het achterplan. Ook het Turks kleed op het portret van vader Jan verwijst hiernaar. Het opschrift op de twee brieven daarop vormde de sleutel tot de identificatie. Via het doorkijkje op het portret van Maria is de Antwerpse kathedraaltoren zichtbaar. Op die manier tonen de opdrachtgevers hun verbondenheid met de stad.
Kleine prins
Cornelis de Vos, Portret van Elisabeth of Cornelia Vekemans, ca. 1625, Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
De drie kinderportretten zijn van een uitmuntende kwaliteit. Elisabeth Vekemans of haar zus Cornelia kijkt ons aan, tegelijk trots en verlegen. Ze moet ongeveer acht jaar jong zijn. We zien haar ten voeten uit en levensgroot. Dat is uitzonderlijk voor een kinderportret. De achtergrond laat zien dat dit werk onvoltooid is. Ook de chique jurk is nog wat nonchalant geschilderd.
Cornelis de Vos, Portret van Frans Vekemans, ca. 1625, Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
De tegenhanger van dit portret is het meest afgewerkte en toont de vier of vijf jaar oude Frans. Hij is uitgedost als een kleine prins met een groot omrande hoed. De jongen poseert staand op een terras met zicht op een perkentuin. Omdat het meisje zowat vier jaar ouder moet zijn geweest, is ze zittend afgebeeld. De schilder heeft in deze bij horende portretten verwante tinten van groen gebruikt.
Opnieuw herenigd
De reeks is een uniek ensemble. In 1897 koopt Fritz Mayer van den Bergh de vier portretten. Het vijfde portret van de oudste zoon Jan wordt in 2006 dankzij de Koning Boudewijnstichting na vier eeuwen opnieuw herenigd met zijn familie. Het portret is in permanente bruikleen aan het museum gegeven.
Cornelis de Vos, Portret van Jan Vekemans, ca. 1625, Koning Boudewijnstichting, in bruikleen bij Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Jan Vekemans is hierop 5 jaar. Hij draagt een kostuum met rok en open japon in groen fluweel, houdt een hoed in de hand en toont het gevest van een wapen bevestigd aan een lederen gordel. Het zijn typische mannelijke attributen. De luxueuze kledij is ongetwijfeld feestkledij, en dus geen alledaags kostuum. In de 17de eeuw was het echter de gewoonte om kinderen uit te dossen in rijkelijke kledij. Hiervoor werden soms kledingstukken van de ouders ‘vermaakt’ op maat van de kinderen.
Zicht op de portrettenreeks van Cornelis de Vos in het Museum Mayer van den Bergh, foto Ans Brys
Het noodlot spaarde het gezin niet. Na de plotse dood van vader Joris stierven ook twee van zijn dochters op jeugdige leeftijd. Elisabeth werd nauwelijks elf jaar oud en haar jongere zusje Cornelia zeventien. Jan ontpopte zich tot de meest bekende Antwerpenaar van de familie. Als advocaat, schepen en aalmoezenier bouwde hij een schitterende loopbaan uit. Drie jaar voor zijn dood werd hij geadeld. Zijn oudste dochter Catharina huwde met Albert-Maria Rubens, kleinzoon van de schilder.
Specificaties
- Cornelis de Vos (1584-1651)
- Portretten van de familie Vekemans, ca. 1625
- Olieverf op paneel, 123 x 86, 93 en 79 cm
