Tijdens de zomerfocus van 20 juni tot 17 september ontdekt u het boeiende verhaal van het bezoek van de Duitse bezetter aan het Museum Mayer van den Bergh tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Kunstschutz, bescherming van de kunst
Van 1917 tot 1918, tijdens de laatste twee jaren van de Eerste Wereldoorlog, was het Belgisch cultureel erfgoed het onderwerp van een uitzonderlijk project, de Kunstschutz. Een groep van ongeveer dertig Duitse kunsthistorici, fotografen en architecten doorkruiste het hele land om de belangrijkste monumenten en kunstwerken op Belgische bodem te fotograferen. Tussen de zomer van 1917 en de herfst van 1918 maakten zij meer dan 10 000 bijzonder fraaie opnames van Belgische kerken, begijnhoven, kastelen, burgerwoningen, gedenktekens, interieurs en kunstwerken.
Aan het einde van de oorlog werden deze fotonegatieven, allemaal gemaakt op glasplaten, overgebracht naar de kunsthistorische instituten van Bonn en Berlijn. In 1927 slaagde de Belgische Staat er in om de volledige collectie glasnegatieven op te kopen. Ze werd eerst ondergebracht in de Dienst voor Belgische Documentatie van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis en sinds 1948 wordt deze verzameling beheerd, bewaard én ontsloten door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK/IRPA).
Artistiek erfgoed door de lens van de bezetter
In 2017, precies honderd jaar nadat de Duitsers startten met hun fotografische inventaris van het Belgisch cultureel erfgoed, plaatst het Museum Mayer van den Bergh deze unieke foto’s in de kijker.
Henriëtte Mayer van den Bergh (1838-1920), de oprichtster van het museum, verbleef tijdens de Eerste Wereldoorlog in Nederland. Hoogstwaarschijnlijk was het museum tijdens de eerste oorlogsjaren gesloten voor het publiek. Geen enkele bezoeker noteerde in deze periode zijn naam in het gastenboek en zelfs twee pagina’s werden blanco gelaten.
Vanaf maart 1917 verschenen er weer handtekeningen; zes pagina’s werden gevuld met de namen een 80-tal Duitse bezoekers. Uit onderzoek blijkt dat verschillende van deze bezoekers leden waren van de Kunstschutz-commissie. De Kunstschutz (bescherming van kunst) had als doel monumenten en kunstwerken in bezet België te inventariseren en te fotograferen. Het ging daarbij om kunst en erfgoed dat – wanneer het in de vuurlinie dreigde te komen – in veiligheid moest gebracht worden of beschermd moest worden. Zo werden er meer dan 10.000 opnamen van begijnhoven, gedenktekens, kastelen, kerken en kunstwerken gemaakt.
In het kader van deze Kunstschutz werden in het Museum Mayer van den Bergh, 106 foto-opnames gemaakt van 81 collectiestukken. Aan het einde van de oorlog werden deze fotografische negatieven, allemaal gemaakt op glazen platen, overgebracht naar de kunsthistorische instituten van Bonn en Berlijn. In 1927 slaagde de Belgische Overheid er evenwel in om de volledige collectie glasnegatieven op te kopen. Sinds 1948 wordt deze verzameling beheerd, bewaard én ontsloten door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) in Brussel.
Zelden laat een oorlog positieve herinneringen na, maar deze focustentoonstelling is een bloemlezing van de mooiste en meest intrigerende beelden die werden gerealiseerd. Bij 12 beeldhouwwerken en een beeldengroep van 6 calvarie engelen in de vaste opstelling, ontdekken bezoekers het museum door de lens van de Duitse bezetter. De expo stopt echter niet aan de deuren van het museum; een stadswandeling in de Antwerp Museum App leidt de bezoeker door de Antwerpse straten langs een aantal parels uit ons rijk verleden.
Praktisch
De Duitse negatieven
- Van 20 juni tot 17 september 2017
- € 8 voltarief / € 6 reductie
- Extra bij deze focustentoonstelling
- Een wandelgids in NL/FR/ENG
- Museumtour in Antwerp Museum App in NL/FR/ENG/D
- Stadswandeling in Antwerp Museum App en in de Erfgoedapp in NL
Dit unieke project komt tot stand door een initiatief van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK/IRPA), de Nationale Loterij en in samenwerking met historicus dr. Dick Wursten.
Foto boven: ©KIK-IRPA, Brussels (Belgium)
