Wraak
Op jonge leeftijd trok Johannes zich terug in de woestijn van Judea waar hij predikte en Jezus in de Jordaan doopte. Nadat hij het huwelijk van Herodes-Antipas met diens nicht/schoonzus Herodias in het openbaar veroordeelde, werd hij gevangen gezet en vervolgens onthoofd. Tijdens zijn opsluiting hield Herodes een verjaardagsbanket. Verleid door de danskunsten van Salomé, zijn stiefdochter, belooft Herodes haar hartenwens te vervullen. Herodias, vernederd door Johannes’ aanklacht, zint op wraak. Ze zet haar dochter ertoe aan om het hoofd van Johannes te vragen. Juan de Flandes toont het moment waarop Salomé het hoofd van Johannes aan haar moeder presenteert. Herodias houdt in haar rechterhand het mes vast waarmee ze zijn voorhoofd zal inkerven.
Perspectief
Juan de Flandes situeert het gebeuren in een rechthoekige ruimte met twee afgebakende zones. Op het voorplan, dicht bij de beeldrand, staan Salomé, Herodes en Herodias aan weerszijden van de tafel. Alle aandacht is gericht op het centraal weergegeven hoofd van Johannes, net boven de tafel met daarop enkel een wit kleed. De drie hoofdpersonages zijn rijkelijk uitgedost en dragen kostbare juwelen. Emoties, bewegingen en onderlinge interacties ontbreken. De sterk in perspectief weergeven tafel leidt de blik naar het smalle achterplan, voorbij een zuilenrij die een tongewelf schraagt en rechts eindigt op een pilaster. Op een van de kapitelen is de moord van Kaïn op Abel gebeeldhouwd. Links achteraan staan twee mannen in een doorgang. De ene draagt een vergulde staf, de andere een gouden kelk met deksel.
Materialen
Juan de Flandes blinkt uit in de weergave van de materialen: het textiel, de bergkristallen tafelpoten, de metalen schotel, de edelstenen. Zijn clair-obscur suggereert diepte en verhoogt het dramatische gehalte van de scène. Bepaalde stijlkenmerken deelt hij met Michiel Sittow. Beide meesters werkten tegelijkertijd in opdracht van Isabella van Castiliëe. De afzonderlijke panelen van het Mirafloresretabel werden daardoor nu eens aan de ene dan weer aan de andere schilder toegeschreven.
Het kartuizerklooster van Miraflores
Koningin Isabella van Castilië besliste om het kloostercomplex, gewijd aan Santa Maria de Miraflores, te voltooien. Zij liet de kerk uitrusten met zowel Spaans maar vooral Zuid-Nederlands kerkmobilair van uitmuntende kwaliteit. Het kartuizerklooster is dan ook één van de mooiste monumenten van Spanje. Van 1496 tot aan Isabella’s dood in 1504 werkte Juan de Flandes als hofschilder voor haar. Zijn aanwezigheid aan het hof - net als die van andere Zuid-Nederlandse kunstenaars – getuigt van de eigentijdse, internationale waardering voor de Vlaamse primitieven.
Specificaties
- Juan de Flandes
- Feestmaal van Herodes, ca 1496-1499
- Olieverf op eikenhout
