Onderzoek: marmer of albast?

Was het nu marmer ... of albast?

Probeer het maar eens als je op bezoek bent in ons museum: een onderscheid maken tussen gipsalbast en wit marmer is quasi onmogelijk. Beide soorten lijken enorm op elkaar door hun witte tot beige kleur en opmerkelijke glans. De tand des tijds zorgde bovendien dat het nog moeilijker werd om ze van elkaar te onderscheiden.

Toch is het belangrijk om het onderscheid te kennen, om de stukken op de juiste manier te kunnen presenteren en bewaren. Zo is albast veel kwetsbaarder en krasgevoeliger dan marmer. Het materiaal lost ook gemakkelijk op in water, dus stukken die albast bevatten moeten op een andere manier worden gereinigd (droog ontstoffen in plaats van afnemen met water).

23 marmeren en albasten stukken uit onze vaste collectie en ons depot worden vakkundig en diepgaand geanalyseerd in het kader van dit onderzoek. Met hun bevindingen ontwikkelen de onderzoekers een methode om marmer en albast op een non-invasieve en non-destructieve manier te onderscheiden.

Analyses en methodiek

Het onderzoek komt niet geheel toevallig in ons museum terecht, want het richt zich op de beeldhouwkunst uit de late middeleeuwen en de vroege renaissance (1270-1530) en op stukken vervaardigd in de Lage Landen, het prinsbisdom Luik en het noorden van Frankrijk.

En daarvan hebben wij er heel wat in onze collectie. Van de topstukken, bestudeert men onder meer ‘Hoofd van Bonne de France’, ‘Man van Smarten’, ‘Gevangenneming van Christus’ en ‘Christus voor Pilatus’. Ook de rest van de Micheli-zaal neemt men onder de loep: heel wat pleurants, 'Maria met kind'-beelden en de arcade van het praalgraf van Filip de Stoute, bijvoorbeeld.

De onderzoeksmethode bestaat uit (kunst)historisch onderzoek, een analyse van oude restauratie-ingrepen, gestandaardiseerde fotografie van het oppervlak en XRF-analyses (x-stralen-fluorescentie). Met de resultaten uit ons museum kan het onderzoeksteam adviezen formuleren voor andere collecties, bijvoorbeeld over de juiste bewaring en conserveringsbehandelingen.

Herkomst marmer en albast

Binnen het onderzoeksproject gaat men ook na waar het marmer en albast precies vandaan komt. Hiervoor zijn staalnames nodig. Uit drie objecten wordt een klein stukje van 2 x 2 x 2 mm gehaald. Op dat kiezeltje voeren de onderzoekers een isotopenanalyse uit. Bij de marmeren objecten wordt de herkomst nagegaan van het Hoofd van Bonne de France van Jean de Liège en van Groepje van 12 figuren. Voor het albast nemen ze Maria (fragment van Annunciatie) onder handen.

De staalafname gebeurt op niet-gebeeldhouwde en onzichtbare plaatsen.