Van Hemessen leert het schildersvak van haar vader Jan Sanders van Hemessen, een van de belangrijkste kunstschilders in Antwerpen tussen 1519 en 1555. In totaal beslaat haar oeuvre elf werken, ongeveer evenveel schilderijen worden aan haar toegeschreven.
Baanbrekend
Als prille twintiger maakt ze het allereerste gesigneerde zelfportret van een vrouw. Trots stelt ze zich voor als schilderes met de attributen van het vak. Geen enkele man had haar dat voorgedaan. Bovendien waren vrouwen in die tijd onderworpen aan strikte gedragsnormen en kregen ze een rudimentaire of zelfs geen opleiding. En al zeker niet als schilder.
In 1556 wordt Catharina van Hemessen via haar man, een vermaard organist, hofdame van Maria van Hongarije. Daar schildert ze meerdere portretten van hofdames, waaronder wellicht dit exemplaar uit de collectie Van Ertborn. Van wie Florent van Ertborn het portretje kocht, is niet geweten. In zijn handgeschreven catalogus staat het als ‘anonieme meester’ vermeld.
Minutieus luxueus
Het paneeltje, nauwelijks groter dan een hand, stelt een onbekende jonge vrouw voor. Van Hemessen schildert haar minutieus in luxueuze stoffen.
Ze draagt een zwarte fluwelen ingesnoerde jurk met roodroze mouwen die met parels bestikt zijn. Opvallend zijn de talrijke witte pofjes die uit splitjes tevoorschijn komen. Haar hals, décolleté en schouders zijn bedekt met een fijne doorzichtige voile, met goudborduursel en een opstaand kraagje. Haar gouden halsketting is geknoopt aan de hals en hangt tot op borsthoogte. Ze heeft een roze hoofddeksel op waaronder een zwarte sluier over haar rug hangt.
De jonge dame ziet er tegelijk fier en bedeesd uit. De luxueuze kledij wijst erop dat ze in een welgesteld milieu vertoeft. In haar rechterhand heeft de vrouw een paar handschoenen vast. Wijzen die misschien op een nakend huwelijk?
Catharina van Hemessen, Portret van een vrouw © Collectie KMSKA - Vlaamse Gemeenschap (CC0)
Frans op reis naar het Rijksmuseum
Vanaf 1 oktober 2021 loopt in het Rijkmuseum Vergeet me niet, een tentoonstelling van meer dan 100 renaissanceportretten over hoe mensen herinnerd willen worden. Onder de werken ook een schilderij uit de expo Madonna ontmoet Dulle Griet: dit koninklijk kinderportretje van de Franse hofschilder Jean Clouet, het enige werk van Clouet in Vlaanderen.
Het portret stelt de oudste zoon voor van de Franse koning Frans I. Het jongetje heette zelf ook Frans. Hij werd geboren in 1518 en is hier ongeveer vier of vijf jaar oud. Ondanks zijn jeugdige leeftijd beeldt Clouet de kleuter af in hoge rang en met kostbare kleding. Frans draagt een fijn linnen hemd, een goudgeel wambuis en rode fluwelen mouwen, die mooi afsteken tegen de donkergroene achtergrond.
Kroonprins Frans is maar 18 jaar geworden. Hij heeft zijn vader nooit kunnen opvolgen en verdween in de plooien van de geschiedenis. Toch toont dit portret hoe de jonge Frans herinnerd wou worden: als een toekomstige koning die zich waardig en beheerst gedraagt.