Foto: Ans Brys
Verzamelaar Fritz Mayer van den Bergh kocht dit albasten beeld in 1900 voor 5.000 fr. bij een Parijse kunsthandelaar. In een brief aan Joseph Destrée, conservator van het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis in Brussel, schrijft hij enthousiast dat zijn aanwinst “u zal doen geel en groen worden van nijd. Als sculptuur is het beeldje gelijkwaardig met de beste schilderkunst van de vijftiende eeuw, en ik geloof niet dat gij één enkel stuk bezit om ermee op één lijn te stellen …”.
Foto: Ans Brys
Christus staat, op een lendendoek na, naakt rechtop. Zijn gelaatstrekken verraden het doorstane leed. Hij draagt de stigmata op handen en voeten en de bloedende zijwonde. Om zijn schouders hangt een wijde koorkap. Op de gesp vooraan is een pelikaan voorgesteld die met eigen bloed zijn jongen voedt. Het symboliseert Christus’ offer.
Foto: Ans Brys
Arma Christi
Vijf gevleugelde engelen omgeven Christus. Drie van hen presenteren de Arma Christi. Het zijn de marteltuigen waarmee Christus vóór de kruisdood werd verwond. De bovenste engel houdt de doornenkroon boven Zijn hoofd. Twee engelen openen op theatrale wijze Christus’ mantel en onthullen Zijn lichaam. Met de andere hand houdt de linkse engel de speerpunt vast waarmee Christus’ zijde werd doorboord. Waarschijnlijk omvatte de rechterengel de nu verloren nagels waarmee Hij aan het kruis werd gespijkerd. De Arma Christi zijn ook de ‘wapens’ waarmee Christus triomfeerde over de dood. Zo is de doornenkroon tegelijkertijd een koningskroon, en is het armoedige kleed, dat Christus tijdens de bespotting omgeslagen kreeg, getransformeerd in een koninklijk gewaad.
Foto: Ans Brys.
Andachtsbild
Deze Man van Smarten is een zogenaamd ‘Andachtsbild’. Het verbeeldt de essentie van het christelijk geloof: waarom God mens werd en Jezus moest sterven. In aanbidding voor een dergelijk beeld, trad de gelovige in een persoonlijke, intieme dialoog met Christus. De voorstelling spoorde hem aan tot medelijden, boetedoening en navolging. Hij aanschouwde Christus’ opstanding en daarmee de belofte van de verlossing en het eeuwig leven. Niet onbelangrijk zijn de aflaten of kwijtschelding van zonden die hij al biddend verdiende.
Foto: Ans Brys
Hoge artistieke kwaliteit
De sculptuur is aan alle zijden tot in de kleinste details bewerkt. Gezien het kleine formaat, de complexe thematiek en de hoge artistieke kwaliteit was het beeld waarschijnlijk bestemd voor privégebruik door een geestelijke of een gegoede, eventueel vorstelijke opdrachtgever.
Specificaties
- Anoniem
- Man van Smarten, ca. 1460-1470
- Albast, enkele sporen van polychromie, hoogte 39,3 cm
