Aangekochte erfenis
In 1897 kocht Fritz maar liefst 18 familieportretten. Zes daarvan, waaronder dat van Meyndert Sonck en zijn gezin, waren afkomstig uit de erfenis van de familie Bredehoff. De Bredehoff-familie werd pas in de 19de eeuw in de adelstand geheven, maar behoorde toen al eeuwen tot het Nederlandse patriciaat. Zij waren een vooraanstaande familie in Hoorn en Noord-Holland. In het archief lezen we dat jonkheer François van Bredehoff zijn zus Elisabeth aanvankelijk niet inlichtte over de verkoop van de familieportretten, omdat hij bang was dat zij het verlies te pijnlijk zou vinden. Pas toen de schilderijen uit haar huis werden opgehaald, kreeg Elisabeth te horen dat ze waren verkocht.
Links: brief van François van Bredehoff aan Jan Bos over de familieportretten, 08-05-1897 (MMB.A.0765). Rechts: brief van Jan Bos aan Fritz Mayer van den Bergh over familieportretten, 09-05-1897 (MMB.A.0765).
Brief van Jan Bos aan Fritz Mayer van den Bergh over familieportretten, 14-05-1897 (MMB.A.0768).
Jan Albertsz. Rotius, ‘Meyndert Sonck en zijn gezin’, 1662, MMB.0138.
Uit deze correspondentie kunnen we afleiden hoe belangrijk de portretten voor de Bredehoff-familie waren en hoe sterk ze verbonden waren met hun identiteit. Fritz, die dat gevoel uiteraard niet had, lijkt op het eerste gezicht vooral geïnteresseerd te zijn in de kunstzinnige waarde van de schilderijen. In zijn brieven aan Jan Bos, die de werken voor hem als tussenpersoon heeft gekocht, speculeert hij over de schilders. Bos zelf noemt Meyndert Sonck met zijn gezin ‘bijzonder schoon’. Toch hebben de portretten ook voor Fritz een extra betekenis door hun band met historische figuren. De geportretteerden waren belangrijke politieke figuren uit de Hollandse geschiedenis. Zo was Meyndert Sonck een hoge bewindvoerder bij de VOC.
Links: Atelier van Miereveld (Michel Jansz. van Miereveld), Paulus Cornelisz. van Beresteyn, 1612-1649, MMB.1599. Rechts: Atelier van Miereveld (Michel Jansz. van Miereveld), Paulus Cornelisz. van Beresteyn, 1612, MMB.0122.
Statussymbolen
Ook in 1897 kocht Fritz een verzameling 17de-eeuwse portretten van de adellijke Beresteyn-familie. De politicus Paulus van Beresteyn en zijn vrouw Volckera lieten zich in 1612 portretteren en lieten deze portretten vervolgens kopiëren om ze aan al hun kinderen te geven. In zo’n geval zijn de artistieke kwaliteiten van de kunstenaars nauwelijks nog van belang: de werken zijn vooral gemaakt als nagedachtenis aan de geportretteerden en om te dienen als statussymbool voor de nakomelingen van Paulus en Volckera. De werken werden dan ook aangekocht in Utrecht, bij de Beresteyn-familie zelf. Fritz’ aankoop van deze schilderijen is dan ook opvallend en lijkt te wijzen op een interesse in de geschilderde personen, meer dan in de schilderijen zelf.
Links: Caspar Netscher, ‘Cecilia de jonge van Ellemet’, 1679, MMB.0160. Rechts: pagina uit het aankoopboek van Fritz, waar ook de aankoop van de Bredehoff-werken wordt vermeld (MMB.A.2500).
De Beresteyn-familie was verbonden met de familie Bredehoff. Cecilia van Ellemet was een schoondochter in de Bredehoff-familie én een achterkleindochter van Paulus Cornelis Beresteyn. Fritz was zich hiervan bewust. Het lijkt zelfs een deel van zijn motivatie te zijn geweest om beide verzamelingen te kopen. Dat roept vragen op: waarom had Fritz zo veel interesse in portretten die niet van zijn eigen familie waren? Was het puur uit historische belangstelling? Of vond hij het passend om portretten van belangrijke families uit Vlaanderen of Nederland te verzamelen nadat hijzelf in 1888 tot de adel toetrad?
Links: brief van Jozef Janssens de Varebeke aan Henriëtte Mayer van den Bergh, over een bezoek aan haar museum, 27-06-1906 (MMB.A.1609). Rechts: Jozef Janssens de Varebeke, ‘Portret van Fritz Mayer van den Bergh’, 1901, MMB.1871.2.
Vereeuwigd in hun museum
In het museum hangen ook portretten van Fritz en Henriëtte zelf. Henriëtte heeft het portret van Fritz laten maken nadat hij al was overleden. Het werd geschilderd door Jozef Janssens de Varebeke, een goede vriend van Fritz die na diens dood een tijdje in de raad van het museum zat. De keuze voor deze portrettist zal voor Henriëtte dus een grote persoonlijke waarde hebben gehad en bovendien stond Janssens de Varebeke hoog aangeschreven als schilder van de katholieke elite in Antwerpen. Door Fritz’ portret in het museum te hangen plaatste Henriëtte het op dezelfde hoogte als de andere portretten in de collectie. Ook Fritz en Henriëtte zijn dus vereeuwigd als historische figuren.
